به نقل از «ایکنا»

آموزش قرآن به کودکان به روانشناسی رشد نیاز دارد

تاریخ انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۴۴۲۵۸۳

کسانی که از نمایشگاه قرآن امسال بازدید کردند، به خاطر دارند که یکی از بخش‌های جذاب این نمایشگاه، طرح تحلیل روانشناسی نقاشی کودکان با رویکردی قرآنی و دینی بود. ایده‌ای نو که در صورت پیگیری می‌تواند زمینه‌ساز تربیت دینی کودکان براساس روانشناسی رشد باشد. از این رو هفته گذشته، به مناسبت روز جهانی کودک با مریم قاسم‌احمد، مدیر بخش آموزش و پژوهش نمایشگاه بیست و هفتم قرآن و مجری این طرح در خبرگزاری ایکنا به گفت‌وگو نشستیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

قاسم‌احمد که در مقطع دکترای علوم قرآن تحصیل کرده، در حال حاضر مسئولیت معاونت برنامه‌ریزی و آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد را نیز بر عهده دارد. این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانیم:      

ایکنا ــ تحلیل روانشناسی نقاشی کودکان در نمایشگاه قرآن با چه هدف پژوهشی انجام شد؟

من فکر می‌کنم قبل از هر چیز باید از دقت و توجه شما به این موضوع و اهمیت آن تشکر کنم. امسال در نمایشگاه قرآن برنامه‌ای با عنوان «آموزش و تحلیل مفهوم‌سازی قرآنی کودکان براساس روانشناسی رشد»، ذیل کمیته آموزش و پژوهش نمایشگاه اجرا شد. در این بخش، از کودکان درخواست می‌کردیم که نقاشی بکشند، سپس آن را برای خانواده‌هایشان تحلیل می‌کردیم، البته تحلیل‌های دقیق‌تر بعد از نمایشگاه انجام شد که نتایج آن هنوز منتشر نشده است. اگر بخواهم به سابقه این کار اشاره کنم باید بگویم این ایده حاصل یک کار پژوهشی بود که از چند سال پیش شخصاً آغاز کرده بودم و به این نتیجه رسیده بودم که ارائه آموزه‌های قرآنی برای کودکان باید با رویکرد میان‌رشته‌ای دنبال شود.

شخصاً معتقدم آموزه‌های دینی برای کودکان باید از دو حیث بررسی جدی شود. اول اینکه درک دینی در کودکان و ویژگی‌های مربوط به آن‌ها باید در ارائه آموزه‌های قرآنی مورد اهتمام جدی قرار گیرد و مشخص شود که این تفکر در سنین مختلف رشد بر چه پایه‌هایی استوار است و محدوده توانایی‌های کودک در فهم مسایل دینی چگونه است تا متناسب با همان توانایی‌ها به ارائه آموزه‌های دینی برای او همت گمارد. دوم اینکه باید به صحت متون و دور بودن آن‌ها از روایات جعلی و اسرائیلیات توجه کرد. زیرا قصص قرآنی و به طور خاص داستان‌های انبیای الهی، مانند بسیاری از منابع تاریخی و تفسیری آکنده از اسرائیلیات و روایت‌های کتب عهدین و منقولات تحریفی شده است و ناگزیریم متون و منابع کودکان را از این حیث مورد بازنگری جدی قرار دهیم.

انجام این طرح نیز در حقیقت تلاش برای آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها از از این دو منظر بود. طی حدود 12 شب در نمایشگاه قرآن، دو هزار و 500 خانواده به این بخش مراجعه کردند. اگر هر خانواده به طور متوسط دو فرزند هم داشته باشد فکر می‌کنم چیزی حدود پنج هزار نقاشی را شاهد بودیم. به تدریج با مراجعه خانواده‌ها و آگاهی آن‌ها از طرح شاهد استقبال چشمگیری شدیم. از این جهت امیدوارم این طرح در سال آینده بتواند در ارائه آموزه‌های صحیح به خانواده‌ها نقش بسیار مؤثرتری را ایفا کند.

هدف اصلی در این بخش، این بود که بتوانیم از نقاشی‌های مفهومی کودکان که اتفاقاً عمدتاً از خانواده‌های مذهبی هم بودند، نوع نگرش آنان به آموزه‌های قرآنی و مفاهیم دینی را مورد تحلیل قرار دهیم. این تحلیل نیز از این جهت برای مهم خواهد بود که می‌تواند خلأهای موجود در تربیت دینی کودکان را نشان دهد و تجاربی را در اختیار دست‌اندرکاران آموزش قرآن برای کودکان قرار دهد.

ایکنا ــ بازه سنی کودکانی که به این بخش مراجعه می‌کردند، چقدر بود و چه نقاشی‌هایی می‌کشیدند؟

درک دینی در کودکان و ویژگی‌های مربوط به آن‌ها باید در ارائه آموزه‌های قرآنی مورد اهتمام جدی قرار گیرد و مشخص شود که این تفکر در سنین مختلف رشد بر چه پایه‌هایی استوار است

بچه‌هایی که مراجعه می‌کردند، به دو گروه تقسیم می‌شدند. کودکان پنج تا هفت سال و هشت تا 10 سال. گروه اول غالباً درکی از مفاهیم دینی نداشتند لذا بیشتر از آن‌ها خواسته می‌شد مفهوم خانواده را نقاشی کنند، مثلاً پدر و مادر و خانواده خود را روی کاغذ بکشند. وقتی آن‌ها مفهوم خانواده را می‌کشیدند، روانشناسان در این غرفه حضور داشتند و برای خانواده‌ها به صورت مجزا تحلیل روانشناسی و دینی نقاشی‌ها را ارائه می‌دادند. گاهی مواردی در نقاشی‌ها وجود داشت که کارشناس مذهبی یا روانشناس مجبور می‌شد با در نظر گرفتن ظرافت‌های خاصی آن را برای پدر و مادرها توضیح دهد، پدر و مادرها هم غالبا علاقه‌مند بودند که نکات مفهومی‌ای را که در نقاشی فرزندانشان تحلیل می‌شد، بدانند.

رده بعدی که بچه‌های هشت تا 10 ساله بودند، درک بیشتری از مطالب دینی داشتند لذا علاوه بر اینکه از آن‌ها می‌خواستیم درباره خانواده خود نقاشی بکشند، درخواست می‌کردیم درباره یک مفهوم دینی یا قصه یک پیامبر الهی نقاشی بکشند. مثلاً از آن‌ها می‌خواستیم درباره این نقاشی بکشند که اگر کار بد یا خوبی مرتکب شوند چه اتفاقی برایشان می‌افتد. در این بخش، تیمی متشکل از چندین کارشناس روانشناسی، قرآنی - روایی و هنری داشتیم.

ایکنا ــ تحلیل روانشناسی از نقاشی کودکان چه نتایجی برای شما داشت؟

نقاشی‌ها پیام‌های مختلفی داشت، خیلی نمی‌توانم قبل از انتشار کتاب، توضیح مبسوطی ارائه دهم اما به اختصار می‌توانم بگویم که ما از این طرح که در نمایشگاه انجام شد به چند نتیجه مهم رسیدیم و چند خلأ را در حوزه تربیت دینی کودک شناسایی کردیم. یکی از خلأها این است که داستان‌های قرآنی برای کودکان براساس روانشناسی رشد نوشته نمی‌شود. یک مجموعه داستان را نمی‌توانیم نام ببریم که داستان‌های قرآنی را براساس رده‌بندی سنی عرضه کرده باشد. لذا معتقدم باید بازنگری کنیم و مجموعه داستان‌های قرآنی و متناسب با روانشناسی رشد برای کودکان بازنویسی شود.

داستان‌های قرآنی برای کودکان براساس روانشناسی رشد نوشته نمی‌شود. یک مجموعه داستان را نمی‌توانیم نام ببریم که داستان‌های قرآنی را براساس رده‌بندی سنی عرضه کرده باشد

البته این را هم بگویم که متأسفانه در جامعه به مسئله رده‌بندی سنی کودکان در ارائه آموزه‌ها توجه جدی نداشته‌ایم و حتی فیلم‌ها و انیمیشن‌هایی که تولید می‌شوند، اهمیت چندانی به این مسئله نداده‌اند. چنان که اگر فردی بخواهد با کودک خودش به سالن سینما برود نمی‌داند کدام فیلم را می‌تواند با کودکش به نظاره بنشیند. آیا اساساً تولید فیلمی برای کودکان داریم؟ اگر تولید شده است، آیا مؤلفه‌های روانشناسی در آن لحاظ شده است یا خیر؟ این‌ها سؤالاتی جدی است.

در خصوص داستان‌های قرآنی برای کودکان مشکل جدی‌تر است. زیرا علاوه بر اینکه باید متناسب با روانشناسی رشد باشد، اجازه نداریم در داستانی که برای بچه‌ها روایت می‌کنیم هر روایت ناموثقی را که ممکن است با آموزه‌های حقیقی قرآن و تعالیم ائمه در تضاد باشد برای کودکان نقل کنیم وموجب آشفتگی ذهن و درک آن‌ها در آینده باشیم.

از دیگر دستاوردهای این طرح بحث این بود که خلأ ترجمه قرآن برای کودکان را بیشتر احساس کردیم، از آنجایی که نمی‌توانیم همه آیات را برای هر رده سنی بیان کنیم، لازم است ترجمه قرآن برای کودکان و به صورت شاید حتی موردی و مفهومی باشد. این کار ضرورت ایجاد تیمی متشکل از تخصص‌های روانشناسی، قرآنی، ادبی، عربی، هنری و.. را دو چندان می‌سازد.

ایکنا ــ در بحث تربیت قرآنی بنظر می‌رسد عملکرد چشمگیری نداشته‌ایم، ولی نهادهای مدعی و متولی، زیاد داشته باشیم. بنظر شما اگر بخواهیم بحث قرآنی کودک را جدی‌تر بگیریم کدام نهادها باید جدی‌تر پای کار بیایند؟

از آنجایی که نمی‌توانیم همه آیات را برای هر رده سنی بیان کنیم، لازم است ترجمه قرآن برای کودکان و به صورت شاید حتی موردی و مفهومی باشد. این کار ضرورت ایجاد تیمی متشکل از تخصص‌های روانشناسی، قرآنی، ادبی، عربی، هنری و.. را دو چندان می‌سازد

همه ما باید وظایف خود را انجام دهیم و نمی‌توانیم بگوییم نقش کدام نهاد پررنگ‌تر است اما مسئله‌ای که در حوزه آموزش‌های قرآنی باید به آن حتماً توجه شود بحث مسبوقیت پژوهش بر آموزش است، قبل از اینکه اثر آموزشی مذهبی را برای کودکان تولید کنیم و به آن‌ها ارائه دهیم، باید پژوهش‌های لازم را انجام داده باشیم. در حوزه کودک ناگزیر هستیم که یک بار دیگر بازنگری کنیم و پژوهش‌های مورد نظر را نه با نگاه تک‌رشته‌ای بلکه با رویکرد میان‌رشته‌ای پیش ببریم. برای اینکه آموزش قرآنی برای کودکان داشته باشیم، ناگزیریم که الزامات روانشناسی را در نظر داشته باشیم،. ما نمی‌توانیم یک آموزه قرآنی را صرف اینکه قرآنی است، بدون رده‌بندی سنی و بدون توجه به روانشناسی رشد به کودکان ارائه کنیم. کودکان رده‌بندی‌های سنی دارند که هر کدام اقتضائات خودش را دارد. از لحاظ روانشناسی باید توجه کنیم در هر کدام از این دوره‌ها چه نوع آموزه‌هایی از قرآن را به این‌ها ارائه دهیم. به بحث‌های زیبایی‌شناسی و هنری و جذابیت‌های بصری آثاری که برای بچه‌ها تولید می‌کنیم حتماً باید توجه داشته باشیم.

خواهش من این است در این زمینه نگاه دقیق‌تری شگل گیرد و دست‌اندرکارانی که زحمات زیادی متقبل شده‌اند و در مجموعه‌های متعددی برای کودکان کار می‌کنند، پژوهش و نگاه چندرشته‌ای و بلند مدت را در دستور کار قرار دهند، فکر می‌کنم با این اقدام به دستاوردهای خوبی برسیم و تربیت دینی اثربخش‌تری را شاهد باشیم.

گفت‌وگو از مجتبی اصغری

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: خبرگزاری بین المللی قرآن ایکنا تربیت دینی کودکان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۴۴۲۵۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قرآن فضای گفتگوی بسیاری درباره هنر دارد

استادیار دانشگاه سوره معتقد است که در دل قرآن فضای گفت و گوی بسیاری درباره هنر وجود دارد و در هیچ کدام از آیات قرآن هنر تقبیح نشده است. در واقع هنر و شعر مورد توجه هستند. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست تخصصی «سیر تحول هنرهای قرآنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» در راستای اهداف پژوهشی نخستین نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی «روایت باران» عصر جمعه 7 اردیبهشت 1402، با حضور اساتید، دانشجویان، خوشنویسان و علاقمندان به هنرهای قرآنی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.

این پنل تخصصی با سخنرانی سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان)، مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان)، مهدی محمدی (استادیار  و مدیر گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) و محبوبه کاظمی دولابی (مدیر مسئول نگارخانه ترانه باران) همراه بود.

نقش اقتصاد و سرمایه‌گذاری در ترویج هنرهای قرآنی

مقایسه عملکرد بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی

سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان) در این نشست با اشاره به عملکرد مطلوب نگارخانه ترانه باران به عنوان بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی گفت: دلیل این موفقیت این است که کسی که عاشق این هنرها باشد می‌تواند موفق عمل کند، هنرهای قدسی مرز ندارند. البته طبیعی است که باید به معیشت هنرمندان و اقتصاد هنر هم توجه شود.

او با اشاره به اینکه هنرمندی که به سمت هنر اصیل برود ماندگار خواهد بود، گفت: یکی از رموز ماندگاری هنر و هنرمند رجوع به متون مرجع است و قرآن یکی از متون مرجع محسوب می‌شود.

 در دل قرآن فضای  گفتگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد

در ادامه نشست مهدی محمدی (استادیار  و مدیر گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) با اشاره به آنکه  در دل قرآن فضای  گفتگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد، اذعان داشت: در هیچ کدام از آیات قرآن هنر تقبیح نشده است. در واقع هنر و شعر مورد توجه هستند.

کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است

 مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان) نیز سخنان خود را با محوریت الهی نگاری ادامه داد و با بیان اینکه کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است گفت: ادبیات نخستین تجلی الهی نگاری است. اما در مورد آیات قرآن، ما درباره محکمات تصویرگری نداریم. آثار موجود در این زمینه نشان می‌دهد هنرمندان بیشتر نسبت به متشابهات و بخش‌هایی که روایات متعدد از آنها نقل شده توجه نشان داده و علاقمند به خلق آثار هنری در شاخه‌های مختلف بوده و هستند.

او با نمایش آثار هنرمندان حوزه نگارگری با موضوع معراج، مباهله، عاشورا و همچنین چند اثر از استاد فرشچیان با استناد به آیات و روایات مانند پنجمین روز آفرینش، ضامن آهو و... گفت: بعد از دوره صفویه است که هنرمندان و عرفا فرصت پیدا کردند تا متشابهات را در قالب رشته‌های مختلف هنری روایت کنند. 

در ادامه این نشست خانکه و یارزاده ابراز امیدواری کردند که برگزاری چنین نشست‌هایی بتواند ارتباط بین گالری ها، بازار هنر و دانشگاه را تقویت کنند.

نگاه میراث فرهنگی به هنرهای قرآنی بسیار مهم است

محبوبه کاظمی دولابی (مدیر نگارخانه ترانه باران) نیز در پایان این نشست به دلیل برگزاری نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی «روایت باران» اشاره کرد و گفت: بعد از هتک حرمتی که سال گذشته به قرآن مجید به عنوان فرهنگ اسلامی ما شد، به عنوان مدیر تنها نگارخانه تخصصی هنرهای ایرانی اسلامی وظیفه خود دانستم که به زبان هنر نسبت به این هتک حرمت واکنش نشان دهم، نتیجه آن برگزاری نمایشگاه فاخر «روایت باران» بود. اگر به حریم فرهنگی هر کشوری در جهان توهین شود، فرد فرد آن کشور اعتراض خواهند کرد و صدای آن را به گوش جهانیان خواهند رساند.
از این رو آمادگی آنرا داریم که نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی را در کشورهای دیگر هم برگزار کنیم. مهمترین رسالتی که ما داریم این است که حلقه‌هایی که می‌تواند در این زنجیره نقش داشته باشد را به هم متصل کنیم. چون با هر تفکر و اندیشه‌ای همه ما برای قرآن احترام قائلیم و دوست داریم به بهترین شکل ممکن در دنیا فعالیت‌های ترویجی انجام دهیم که علاوه بر تاثیرگذاری در حوزه فرهنگ ایرانی اسلامی، میتواند به موضوع معاش هنرمندان این حوزه هم توجه کند. 

کاظمی با اشاره به اهمیت کتابت قرآن مجید گفت: هنرهای سنتی به ویژه خوشنویسی، هنری نیست که هنرمند در آن ظرف چند سال بتواند به درجه استادی برسد، و دهه‌ها طول می‌کشد. بسیار خوشحالم که می‌بینم هنرمندانی داریم که تمام عمر خود را صرف هنری کرده‌اند که نتیجه آن می‌تواند کتابت کلمات نورانی قرآن مجید باشد.

او در ادامه با بیان اینکه نگاه میراث فرهنگی به هنرهای قرآنی بسیار مهم است. چرا که هنرهای قرآنی را از ابعاد مختلف می‌توان تبیین و تفسیر کرد گفت: از بعد میراث فرهنگی این آثار بسیار دارای اهمیت هستند، چرا که همانطور که از قرن یکم قرآن به اشکال مختلف نوشته شده و امروز به عنوان آثار ارزشمندی از گذشته در اختیار ما قرار گرفته در موزه‌های داخلی و خارجی فخر جهانیان است و میراث ماندگار جهان محسوب می‌شود، علاوه بر ، بحث عقیدتی، ما هم امروز بتوانیم زمینه خلق آثار ارزشمندی را فراهم کنیم و کتابت قرآن کریم را مورد توجه قرار دهیم تا این آثار ارزشمند برای آیندگان بماند هم به عنوان یک ثروت ملی و هم به عنوان فرصتی برای عرضه فرهنگ و هنر غنی ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گیرد. فکر می‌کنم این نکته که هر هنرمند با چه نگرش و بینش و ایده‌ای آیات نورانی قرآن مجید را انتخاب کرده و به چه شکلی آراسته و با چه هنرهایی تلفیق کرده تا یک اثر هنری خلق کند، هنرهای قرآنی را از منظر میراث فرهنگی قابل توجه و پر اهمیت می‌کند.

این نشست تخصصی با پرسش و پاسخ پایان یافت.

نخستین نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی "روایت باران " به همت نگارخانه تخصصی هنرهای ایرانی _اسلامی "ترانه باران" برگزار شده و تا پایان اردیبهشت ماه در گالری‌های 1 و 2 فرهنگسرای نیاوران از ساعت 10 الی 19 و در روزهای تعطیل از ساعت 14 الی 19 میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود.

انتهای پیام/